Türk Aleviliği-Bektaşiliğinin Tarihsel ve Felsefi Özü

Özet

Bu makale, Alevilik-Bektaşiliğin Türk Sufi mistik-dinsel fenomeninin tarihi-felsefi özünü incelemektedir. Bu makale, Alevi-Bektaşiliğin tarihî ve felsefî özünü teşkil eden Türk mistik geleneğinin incelenmesi amacıyla kaleme alınmıştır. Ahmed el-Yesevi’nin tüm Türk Sufilerinin atası olarak kabul edildiği ve Hacı Bektaş’ın ondan geldiği vurgulanmıştır. Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet adlı eserinin kemale erecek insan için şiirsel bir rehber olduğu; bununla birlikte, Hacı Bektaş’ın Makâlât adlı eserinin de tasavvuf yoluna giren öğrencilere hitap eden mistik içerikli bir rehber kitap niteliği taşıdığı belirtilmiştir.

Toplumun Sufi tarikatlarına yönelik tutumu, dini toplumsal işlevleriyle kullanarak muhaliflerini “din karşıtı” ve “toplum karşıtı” olarak tanımlayan yönetici elitlerin tutumuyla temsil edilmiştir. Sufiler, tasavvufun tüm yasaklara ve mezalime rağmen, Endonezya’dan (Pasifik Okyanus’u kıyısındaki) Fas’a (Atlas Okyanus’u kıyısındaki) kadar neden bu kadar yaygınlaştığı sorusuna biçimsel ve sosyal yapısı ne olursa olsun herhangi bir toplumda mükemmellik yani kemalet fikrinin nasıl ve neden kabul edileceğini ortaya koyarak yanıt vermektedir.

Araştırmanın amacı; Türk tasavvufunun ortaya çıkışının ön koşullarını toplum felsefesi ve tarih felsefesi açısından analiz etmek, tasavvufa ilişkin bilimsel bilgileri derleyip genelleştirmek ve Türk Aleviliği-Bektaşiliğinin tarihî ve felsefî özünü yeniden değerlendirmektir.

Çalışmanın amacına ulaşmak için şu bilimsel yöntemler kullanılmıştır: Tarihsel-felsefi analiz yöntemi, aksiyolojik yaklaşım, Alevi-Bektaşi öğretisinin değerler sistemi açısından olgu, süreç ve durumların değerlendirilmesi ve karşılaştırma yöntemi.