Cemaat-i Tahtacıyan: Aydın Sancağı’nda Vergiden Muaf Tahtacı Topluluğu (XV-XIX. Yüzyıllar)

“Cemaat-i Tahtacıyan”

Özet

Tahtacılar bugün hem kendileri hem de çevre tarafından Alevi olarak tanımlanan geniş kültür çevresinin en otantik gruplarından birisini oluşturmaktadır. Müstakil olarak Tahtacıları konu edinen çalışmaların sayısı son yıllarda artmış olmakla beraber konunun çoklukla halk bilimi yönünden ele alınmış olduğu dikkat çekmektedir.

Osmanlı döneminde Tahtacılar, ormanlık alanlarda yaşamaları ve şehirler ve kaleler için tahta hizmeti yapmaları karşılığında avârız-ı divaniye ve tekâlif-i örfiyeden muaf tutuldukları bilinmektedir. Burada ele aldığımız Tahtacı cemaati XV-XVI. yüzyıllar boyunca her yıl Ayasuluğ kalesi için temin ettikleri üç yüz tahta karşılığında vergilerden muaflardır.

Bu çalışma, bugüne kadar yapılan çalışmalarda kaynak göstermeksizin yapılan XVI. yüzyıl vurgusunun, Aydın yöresi için arşiv kaynaklarının kullanılarak ortaya konulmasını amaçlamaktadır. Zirâ, Tahtacılar hakkında kaleme alınan hemen her çalışma bu grubun varlığını XVI. yüzyıla dayandırmakla beraber hiçbir arşiv belgesi yayımlanmamış idi.

Çalışma sonucunda ulaşılan bulgular, XIX. yüzyılda Aydın Sancağı’na bağlı Güzelhisar, Köşk, Ayasuluğ, Karacasu ve Köşkderesi kazalarında meskûn olan “Cemaat-i Tahtacıyân” adlı grubun yörenin 1425 senesinde Osmanlı fethinden beri burada bulunduklarını, hatta yerine getirmekte oldukları “Tahtacılık” hizmeti karşılığında Aydınoğulları tarafından kendilerine bazı vergi muafiyetleri tanındığı ortaya koymaktadır. Bu itibarla, Tahtacıların Batı Anadolu’ya XVIII. yüzyılda gelmiş oldukları yolunda bugüne kadar ileri sürülen kanaatlerin bir daha gözden geçirilmesi gerekmektedir.