Bir Tarih Araştırması: Selçuklardan Osmanlılara Kadar Alevilik-Bektaşilik

Özet

Alevilik-Bektaşilik 13. yüzyılda ortaya çıkan önemli hareketlerden biridir. Kurucusu Hacı Bektaş Veli tasavvufun merkez noktası Horasan’dan Anadolu’ya göç etmişti (taşınmıştı). Hacı Bektaş Veli büyük olasılıkla, 13. yüzyılın ilk yarısında Anadolu’daki Selçuklu Devleti’ni sarsmış olan Babai Ayaklanmasının önderi Baba İlyas Horasani’nin halifesiydi. Nihayetinde Selçuklular, Frankların yardımı ile ayaklanmayı bastırabilmişlerdi. Muharebede kardeşini kaybetmesi (öldürülmesi) Hacı Bektaş Selçuklular ile yeni çatışmalardan kaçınmak için yeterli bir sebepti. Ancak hayat boyu Babailerin fikirlerini takip etmişti. İslam öncesi döneme ait Türklerin inançları, Anadolu’da yaygın tasavvufi fikirler ve Hıristiyanlık gibi pek çok unsur uzun tarihi boyunca Bektaşileri etkilemişti. Hareketin temeli Anadolu’da birçok destekçisi bulan kültürel ve dini hoşgörüydü. Osmanlı döneminde Bektaşi tarikatı Yeniçerileri manevi olarak etkileyen resmi tarikat olmuştu. Alevilik-Bektaşilik, Hurufiler ve Safevi şeyhlerinin Şii propagandası gibi diğer fikir akımlarından da etkilemişti. Bu makalede Alevilik-Bektaşilik hareketinin oluşması tarihi yaklaşımla incelenmiş, Iran ve Türkiye tarihinin Alevi-Bektaşiler üzerindeki etkileri ve sonra da onların söz konusu tarihe etkileri açıklanmıştır.