Buyruk El Yazmaları: Sorun Alanı ve Dinsel Öz Anlayışı

Özet

Günümüzde Alevîlik, kendi toplumu içerisinde bir sözlü gelenek olarak kabul görse de, yazılı kaynakların sözlü gelenek ile iç içe geçtiğini ve özellikle Buyruk olarak adlandırılan yazmaların Alevî geleneğinin temel referansı olduğu gerçeği akademik çevrece kabul görmüştür. Buyruklar, içerikleri açısından incelendiğinde yüzyıllardır Alevi toplumunun temel referans kaynaklarının en önemlilerinden biri olarak işlev görmüşlerdir. Öte yandan Buyruklar akademik alanda yeterince ilgi görmemiş ve çeşitli Buyruk nüshaları gerek edebi açıdan gerekse içerik bakımından karşılaştırmalı olarak incelenmemiştir. Bu makalede Buyrukların önemi ve Alevîlerin 19. Yüzyılın ortalarından itibaren geçirdikleri soyutlanma süreci eleştirel bir bakış ile tartışmaya açılacaktır. İlk bölümde kısaca, Buyruk’ların ne olduğu ve Alevî toplumunun tarihte maruz kaldığı sosyo ekonomik ve siyasi şartlar altında yazılı kaynaklardan nasıl ve hangi şartlar altında soyutlandığı anlatılacaktır. İkinci bölümde Buyruk’larda tarif edilen Muhammed-Ali olgusunun sanıldığı gibi mitolojik değil de daha ziyade gnostik anlatımların tarihsel gerçeklik ile kaynaştığını ve bu bağlamda buyuranın Hakk’ın kendisi olup, öngörülen HAK yolunun kadim Muhammed-Ali-Erkânı şeklinde İkrârın Kalu Bela’dan beri verildiği olgusu ortaya çıkmaktadır. Bu spekülatif analiz ve yorum, yeni bir araştırma alanının açılmasınabir katkı olarak sunulmaktadır.