Sözde Özgürlük ve Özde Eşitlik Tartışmaları Işığında Kentte Kadın ve Alevi Olmak

Özet

Göç sürecinin ve kentleşmenin toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden biçimlenmesine, özellikle de kadınların konumuna etkilerini ele alan çalışmalarda, göçün kadınlara yeni imkânlar/fırsatlar sunmakla beraber, sosyo-ekonomik değişimle kültürel değişimin eşzamanlı gerçekleşmemesine bağlı olarak, kentin kadına doğrudan bir özgürlük alanı açmadığı, pek çok açıdan eski alışkanlıkların ve ataerkil etkilerin devam ettiği tespiti yapılmıştır. Örneğin Pessar göçün oluşturduğu ilişki ağlarının toplumsal cinsiyet rollerini yeniden ürettiğine dikkat çekerken Unat modernleşme ya da kentleşme sürecinin kadınlara görece bir özgürlük alanı açtığını ama kadınların istihdama katılması ve eğitimi gibi konularda hala ataerkil alışkanlıkların korunduğunu ifade eder. Yazarlara göre bu “ikili etki”, göç ve kentleşmenin kadınlar açısından bir sözde/pseudo özgürlük ortamı yaratmasına neden olmaktadır.

Ben bu çalışmada göç ve kentleşme süreçlerine bağlı olarak kadınların toplumsal konumlarında yaşanan değişimi, Alevi kadınların kurumlarda temsili örneğinde ve toplum-kanaat önderliği bağlamında ele alacağım. Gerek göç gerek Alevilik literatüründe uzun süre ihmal edilen bu konuya ilişkin son yıllarda yapılan birkaç çalışma, göçün Alevi kadınlar üzerindeki etkilerinden çok “Alevilikte kadın-erkek eşitliği” söylemini kentsel alanlar için yeniden üreten veya eleştiren tartışmalara yoğunlaşmıştır.

Kanımca bu söylem, bir taraftan Alevilikte cinsler arası eşitlik vurgusunu sürekli diri tutarak kadınlara önemli bir hareket alanı açarken bir taraftan da Aleviler arasında toplumsal cinsiyet ve daha özelde kadının toplumsal konumu tartışmasını klişe bir söylem düzeyinde sınırlayarak ötelemektedir.

Çalışmam metodolojik olarak literatür tartışmasına ve 2013-2015 yılları arasında kırsal, kentsel ve diasporik alanlarda yürüttüğüm doktora tezimi hazırlarken ayrıca derlediğim ve tezimde yer vermediğim, bu konuya ilişkin aldığım notlar, yaptığım gözlemler ve yerelden federasyona farklı düzeylerdeki Alevi örgütlerinin başkanlığını yürüten Alevi kadın yöneticilerle görüşmelerimi içeren nitel araştırma verilerine dayanacaktır.