Koçu Baba Ocağı’na Ait Bir İcâzetnâme

Özet

13. yüzyılda Hacı Bektaş Veli ile Anadolu’ya gelen erenlerden Seyit Hasan Gazi, Koçu Baba olarak da tanınmaktadır. Velâyetnâme kaynaklarındaki bilgilerde; Abdal Musa ile Mehemmed Abdal’ın babası olarak geçmektedir. Aynı zamanda Hacı Bektaş Veli’nin de amcası Seyit Haydar Gazi’nin oğlu olduğu için aralarında akrabalık bağı vardır. Bu velilerin ataları olan yedinci İmam Musa Kâzım’ın oğlu İbrahim Mükerrem Mücâb’dan soy aracılığıyla Hz. Muhammed’e bağlandıkları ve bundan dolayı seyitlik özelliği kazandıkları kabul edilmektedir. Günümüzde Kırıkkale’nin Balışeyh ilçesine bağlı olan Koçubaba köyünde Koçu Baba’nın ziyaretgâhı yer almaktadır. Anadolu Alevi ocaklarından biri olan Koçu Baba Ocağı’nda ve diğer ocaklarda da görülen seyitlerin mürşit olarak taliplerini irşat etmek amacıyla devam ettirdikleri Hakk’a bağlılık esaslı yapı, Alevi-Bektaşi inanç sistemi içinde son derece önemlidir. Böylece bu sistemin gerektirdiği “dedelik” makamı için ocağın bağlı olduğu mürşitlerin onayıyla seçilen seyitlerin icâzetnâme adı verilen “onay, izin belgeleri” ile dedelik yaptıkları bilinen bir gelenektir.
Araştırmamızda incelenecek olan belge, Koçu Baba Ocağı’na ait olan bir icâzetnâmedir. Alevi-Bektaşi araştırmalarından hareketle 11. yüzyıldan itibaren başladığı düşünülen icâzetnâme geleneğinin mürşit ocak tarafından kendisine bağlı olan ocaklara verildiği bilinmektedir. İcâzetnâme türü; bulunduğu dönem içinde mürşit seçilen dede sıralaması ve mürşitlerin hangi ocağa bağlı olduklarının belirlenmesi bakımından da önem arz etmektedir. Koçu Baba Ocağı’nın Hacı Bektaş Veli Dergâhı’na bağlı bir ocak olması ve burada yer alan postnişinlerden icâzet alma geleneğini sürdürmesi ile ilgili bilgiler; ocaklar arası hiyerarşinin bir göstergesi olarak da önemlidir. Genelde babadan oğula aktarım olarak düşünülen dedelik özelliğinin geçmişe uzantısı bir örnekle daha karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu icâzetnâme, 19. yüzyılda Osmanlı Türkçesi ile yazılmış olup açık ve anlaşılır bir dille kaleme alındığı için dönemin üslubunu anlayabilmemiz açısından önemli bir belge niteliğindedir.