Yanyatır Ocaklı Tahtacı Alevilerinde Sazandarlık Geleneği: Sazandar İsmail Gacar Örneği

Özet

Alevi inanç sistemi ocak merkezli kurumsallaşmıştır. İnanç sistemi, Anadolu’dan Balkanlara kadar çok geniş bir coğrafyada ocaklarla varlığını sürdürmüştür ve sürdürmeye devam etmektedir. Ocaklara ve yörelere göre farklılıklar gösteren Alevi inanç sistemi, zengin bir ritüel evrenine sahiptir. Ocaklara bağlı topluluklar genel anlamda ocağın kurucu karizmatik inanç önderinin adı ile adlandırılır. Çalışmamıza konu olan Tahtacı Alevileri, yaptıkları meslek ile adlandırılmış bir zümre olarak karşımıza çıkmaktadır.
Tahtacılar tarihsel süreç içerisinde Horasan’dan Anadolu’ya göç eden, eski Türk inançlarını ve kültürünü beraberinde getiren ve günümüzde Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yaşayan Alevi topluluğudur. Tahtacı ismini konargöçer yaşam tarzında ağaç işçiliği ile uğraşmaları sebebiyle almışlardır. Zaman içinde Tahtacı adlandırması bir inanç toplumunun adı haline gelmiştir. Tahtacı Alevileri diğer Alevi zümrelerinde olduğu gibi ocak merkezli yapılanır. Tahtacı Alevilerinin bağlı olduğu iki ocak vardır. Bunlardan birincisi karizmatik inanç önderinin Durhasan Dede olduğu Yanyatır Ocağı, ikincisi ise karizmatik inanç önderi İbrahim Sani olan Hacı Emirli Ocağı’dır. Yanyatır Ocağı’nın merkezi Adana Ceyhan Durhasan köyü, Hacı Emirli Ocağı’nın merkezi ise Gaziantep Islahiye Kabaklar köyüdür.
Tahtacı Alevi toplumu, kapalı toplum yapısını en güçlü şekilde yaşatan zümrelerin başında gelmektedir. Tahtacılar, ritüel evrenlerinin farklılığı ve yaşam biçimleri ile kapalı toplum yapısını son elli yıla kadar canlı bir şekilde yaşatmayı ve aktarmayı başarmıştır.
Bu makalede, Tahtacı Aleviliğine ait kutsal belleğin yaşamasını ve aktarılmasını sağlayan, inanç sistemi içerisinde on iki hizmetten biri olan sazandarlık hizmeti, İsmail Gacar örneklemi ile incelenmeye çalışılacaktır. Konunun daha iyi anlaşılması açısından öncelikle Alevi inanç sisteminin ocak merkezli yapılanmasının üzerinde durulacak daha sonra Tahtacı Alevi ocakları ve bu ocaklarda gerçekleştirilen hizmetler ve cem ritüelleri bağlamında Tahtacı Alevilerinde sazandarlık hizmeti açıklanacaktır. Makalede İsmail Gacar’ın sazandarlık hizmeti yaptığı Yanyatır Ocağında gerçekleştirilen cem ritüelleri, hizmetler ve sazandarlık hizmeti temel alınacaktır.