Evliya Çelebinin Seyahatnamesine Göre Yesevi Geleneğinin Hacı Bektaş-i Veli Tarafından Anadoluya Taşınması

Özet

13. yüzyılda Anadolu da Selçuklu Sultanları tasavvufun gücünü fark etmiştir. Toplumun en üst kademesinden en alt kesimine kadar ulaşmanın yolunun tasavvuf olduğunu bilmişlerdir. Moğol istilası nedeni ile Anadolu’ya gelen Türkmen toplulukları çeşitli akımlara mensup mutasavvıf ve dervişlerin buraya gelmesine neden olmuştur. Genç ve dinamik bir devletin hâkimiyet sahasında kendilerine yeni bir yaşam alanı oluşturan dervişler, Selçuklu Sultanlarının kendilerine karşı izlemiş oldukları siyaset nedeniyle Anadolu, tasavvuf fikrinin hızlı bir şekilde yayılmaya başladığı bir merkez haline gelmiştir.
Horasan, Harezm Azerbaycan üzerinden Anadolu’ya göç eden zümrelerin arasında çok fazla mutasavvıf, âlim ve sanatkâr vardır. Bu zümre, 13. yüzyıl Anadolu’sunun sosyokültürel hayatının yeni bir oluşum safhasına girmelerine öncülük etmiştir. Anadolu geleneğinin oluşmasında Ahmed-i Yesevi önemli bir isimdir. Anadolu geleneğinde Ahmed Yesevi gibi Mevlana, Şems, Hacı Bektaş Veli gibi birçok manevi rehberin etkisi büyüktür. Bu önemli tasavvuf erbabı sayesinde tasavvufi gelenekler Anadolu’da yaygınlaştırılmıştır. Anadolu insanının farklı kesimleri ile ilişkili olan bu ve benzeri manevi rehberler, Hz. Peygamberin getirmiş olduğu ilkeleri toplum hayatında yer etmeyi amaçlamıştır. Bu amaçlar doğrultusun da insan tabiatına nüfuz etmeye çalışmışlardır. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde “Ceddimiz Türk-i Türkan Hoca Ahmed Yesevi Hazretleri” şeklinde Ahmed-i Yesevi ismini sık kullandığı gibi kendisinin de onun soyundan olduğunu eserinde belirtmektedir. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Ahmed-i Yesevi geleneği ile ilgili günümüze ışık tutacak mahiyette bilgilere yer vermiştir. Bu çalışmamızda Evliya Çelebi Seyahatnamesine göre Ahmed-i Yesevi ve Hacı Bektaş Veli arasındaki ilişkinin Anadolu tasavvuf hayatına nasıl yansıdığını dönemin kaynakları ile ortaya koymaya çalışılmıştır.