Virânȋ Abdal´ın “Elif U Mim´Den Aldık Sırr-I Kuranı” Matlaı ile Başlayan Deyişi İçin Bir Tevcih (Yorum)

Özet

Alevi Bektaşi edebiyatı içerisinde âşıklar, tecrübe etmiş oldukları manevi seyahatler esnasında yüklendikleri hâlleri sembolik olarak arifane bir tarzda, şiir şeklinde ifade etmişlerdir. Çünkü bâtında yaşanan bu hâllerin zahire, maddi dünyaya taşması ve de taşınması ancak şiir türünün imkân verdiği semboller ve lugaz, teşbih, tevriye gibi edebî sanatlar çerçevesinde mümkün olabilmektedir. Bu edebiyat geleneği içerisinde yazılmış nefes, deyiş, nutuk vb. türlerin sembolik dillerinin altında yatan asıl anlamlarını beyan etmek amacıyla Tevil, Şerh ve Tevcih gibi eserler kaleme alınmıştır. Genelde herhangi edebî bir eserin açıklanmasına yönelik olarak yazılmış olan bir metin ister Tevil ister Şerh isterse de Tevcih (Yorum) olsun, okunduğunda “Acaba şair/âşık gerçekten de bu söylenenleri kastetmiş midir?” sorusu kaçınılmaz olacaktır. Ancak her edebî metin, kaynağından çıktığı andan itibaren muhatabının/okuyucunun idrak mertebesine göre şekillenir. Kaynağı Tanrısal feyz olan tüm bu şiirlerin şerhleri ve yorumları, söz konusu şiirlerin hakikatini bütünüyle kapsayıcı olmasa da derininde yatan anlam katmanlarının çözümlenmesi açısından kıymetlidir. Bu makalede, Alevi Bektaşi inancının adeta manifestosu niteliğinde olan deyiş evreninde yedi ulu ozan ya da gelenekteki ifadesiyle yedi bâtın aşığı olarak adlandırılan kanon içerisinde yer alan Virânî Abdal´a ait bir şiir, inancın irfânî müktesebatından ilhamla mana yönünden yorumlanmaya çalışılmıştır.