Yûnus Emre’de Can/Ruh Kavramı

Özet

Türk dünyasının büyük şairlerinden biri olan Yûnus Emre’nin, şiirlerinde can/ruh temasına oldukça geniş yer verdiği görülür. Yûnus Emre’nin şiirlerinde can ölümle ilişkilidir. Ölüm temalı şiirlerinde can/ruh kavramı, bazen açık bazen ise kapalı bir şekilde yer alır. Yûnus için ise ölüm korkulacak bir olgu değildir; tersine sevgiliye, dosta ulaşma anlamına gelir. Ölmek bedenin yok olması canın dosta kavuşmasıdır. Çünkü ölen maddî olan bedendir. Can/ruh ise ölümsüzdür. Ölmek, canın hapsolduğu bedenden kurtuluşudur.

Makalede, Yûnus Emre Divanı’nda yer alan şiirlerdeki can/ruh teması ele alınmıştır. Yûnus Emre’nin şiirlerinden hareketle onun can kavramıyla ne anlatmak istediği incelenirken can kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için canla ilişkili olan ölüm ve ruh gibi kavramlara da yer verilmiştir.

Bu çalışmada öncelikli olarak tarihi kaynaklardan faydalanarak Yûnus Emre’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra Yûnus Emre ile ilgili yapılan çalışmalar içerisinden konumuzla ilgili olanlara değinilmiştir. Metin örnekleri, Mustafa Tatcı tarafından hazırlanmış olan Dîvân-ı Yûnus Emre adlı kitaptan alınmıştır. Bu kitaptaki numaralandırmaya aynen bağlı kalınmıştır. Yûnus Emre’nin şiirlerinde kullanmış olduğu can/ruh metaforunun daha iyi anlaşılabilmesi için yerli ve yabancı kaynaklarda bu metaforun kullanımı hakkındaki görüşlere yer verilmiştir. Canın uçması, can ölüm ilişkisi, kafes kuş ilişkisi kısaca ele alınmıştır. Bütün bu terimlerin ölümü çağrıştırdığı tespit edilmiştir.

Yûnus’un şiirleri incelendiğinde onun başlangıçta ölümü kabul etmediği görülür. Oysaki Yûnus’un ölüm karşındaki tavrının ne olduğu bellidir. Fakat Yûnus sadece kendi gözüyle bakmaz dünyaya. O, çevresindekilerinin gözüyle de bakar. Aslında Yûnus ölümden korkanlara yolculukları sırasında rehberlik eden biridir. Çünkü ölüm, vuslata ermek, sevgiliye kavuşmaktır.