BAYRAK KUŞCUOĞLU Ehl-i Hak / Hünkâri İnancının Ulu Ozanı

Özet

Ehl-i Hak/ Hünkâri inancının kurucusu Sultan İshak’tan (Sahak) sonra inancın liderliğini üstlenen Şah İbrahim’dir. Bayrak Kuşcuoğlu, Şah İbrahim döneminin şairi ve en ünlü ozanıdır. Bayrak Kuşcuoğlu’nun şiirlerinde İran-İlhanlı devletinin başkenti Zencan-Sultaniye’den bahsetmesi ve Şah İbrahim döneminin şairi olması; onun 14. Yüzyılın ilk yarısında yaşadığına dair güçlü kanıttır.

“Türkçe: Söyleyici, Farsça-İran dili: Guyende, Arapça: Kelâmgu” olarak hitap edilen 24 Ulu Ozan, başlangıçtan itibaren inancı, Türkçe şiirlerle ifade etmişlerdir. Ulu Ozanlar; 1- Bayrak Kuşçuoğlu, 2-Kul Veli, 3-Kuloğlu, 4-Kalender, 5-Hasan, 6-Şahsuvaroğlu, 7-Nemmame, 8-Ali, 9-Yunus, 10-Ağaoğlu, 11-Şeyhi Can, 12-Yadigar, 13-Kamber, 14-Budak, 15-Ulu Baba, 16-Amir (Emir), 17-Kulu (Kuli), 18-Kul Kasım, 19-Mezidoğlu, 20-Gündüz, 21-Fethi, 22-Turabi, 23-Mahmud (Mahmudoğlu), 24-Ahmed’tir. (Kuşkusuz sonraki dönemlerde diğer etnik gruplara hitap eden ozanlar vardır.)

Ehl-i Haklar’la ilgili çevreler, 24 ulu Ozan’dan Kul Veli ve Kuloğlu’nun Hacı Bektaş’la; Yunus’un, Yunus Emre ile ilgili olduklarını düşünmektedirler. İnancın takipçilerinden özellikle Türk-Ateş Beyli topluluğu, en büyük topluluk olup, çeşitli tahminlere göre, Ateş Beyliler’in oranı %30-40 arasındadır.

Ehl-i Hak inancının popüler yazarları olan Nimetullah Ceyhunabadi (1871-1920) ve oğlu Nurali Elâhi’nin (Nur Ali Şah, 1895 -74), ana akım Şii inançla uyumlu reformcu eserleri İran sathında yaygınlaşırken, Tebriz’li Ehl-i Hak aydınları, Ehl-i Hak (Orthodoks/ana akım) inancının doğrularını açıklama zorunluluğu duyuyorlardı.

Her ne kadar Serencam bilgileri Ehl-i Hak toplumunun sözlü hafızasında da canlılığını sürdürüyor olsa da “Tebriz’li Ehl-i Hak aydınlarının” öz kaynakları arasında Minorsky’nin ulaştığı 1843 tarihli Serencam veya eşdeğer olabilecek bir diğer Serencam yoktu. Eğer olsa idi, Baba Tahir-i Üryan’ dan ve Serencam kitabının Ehl-i Hak inancınını açıklayan uzun şiirin şairi Sail’ den de haberli olmaları mümkün olurdu.