Aydın Yılmazköy Tahtacı Alevilerinde Doğum Âdetleri

Özet

Tahtacı olarak adlandırılan Alevi toplulukların sözlü ve mevcut yazılı literatürde Orta Asya’dan Anadolu’ya göç eden Oğuz Türklerinden oldukları belirtilmektedir. Ağaç işleri ile uğraştıkları için “Tahtacı” ve “Ağaçeri” olarak adlandırılan topluluk günümüzde Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgelerinde dağınık hâlde yaşamaktadırlar. Tarihsel süreçte ağaç işleri ile uğraştıkları için ormanlık alanlarda obalar halinde yerleşik olan topluluklar günümüzde orman işçiliği dışında farklı işlerle de uğraşmaya başlayarak kent merkezlerine ya da şehirlere yakın bölgelere yerleşmişlerdir.

Çok geniş bir coğrafyada dağınık olarak yaşayan Tahtacı Alevileri iki Alevi Ocağı’na bağlıdırlar: Yanyatır ve Hacı Emirli. Bu Alevi ocaklarından en fazla talibe sahip olanı Yanyatır Ocağı’dır. Yanyatır Ocağı’nın merkezi kurucu karizmatik inanç önderinin adıyla varlığını sürdüren Adana Ceyhan Durhasan köyüdür. İbrahim Sâni’nin karizmatik inanç önderliğinde kurulan Hacı Emirli Ocağı’nın merkezi ise Gaziantep İslahiye Çerçi köyüdür.

Tahtacı Alevi toplulukların Aydın’da iskanları tarihi belgelerle 15. yüzyıla indirilmiştir. Aydın şehri sınırları içerisinde Yanyatır ve Hacı Emirli Ocaklarına bağlı topluluklar yaşamaktadır. Bu çalışmaya konu olan Yılmazköy’de Yanytatır Ocağı’na bağlı talip toplulukları yaşamaktadır. Sözlü kaynaklardan edinilen bilgilere göre köyün iki yüz yıl önce kurulduğu söylenmektedir.

Geleneksel yapının güçlü bir şekilde varlığını sürdürdüğünü tespit ettiğimiz Yılmazköy üzerine geçiş dönemlerini konu alan bir yüksek lisans çalışması yürüttük. Bu çalışmada tez çalışmamızın konusunu oluşturan geçiş dönemlerinden “doğum”u literatür ve güncel saha araştırmaları ile topladığımız veriler ışığında ele alacağız. Bağlam merkezli saha çalışmamızda kaynak kişilerle mülakatlar gerçekleştirilmiş, bu görüşmeler ses kaydına alınmıştır. “Doğum” etrafında devam ettirilen törenlere katılım sağlanarak gerçekleştirilen ritüeller tespit edilmiş ve toplanan bu veriler yazıya aktarılmıştır. Yılmazköy’de bugün “doğum” etrafında birçok inanç ve uygulama tespit edildiğinden ve yapılan literatür taraması sonucunda Yılmazköy üzerine böyle bir çalışma tespit edilmediğinden bu çalışmanın konusu Aydın Yılmazköy Tahtacı Alevilerinde doğum âdetleri olarak belirlenmiştir.