Âşık Kul Semaî’de Alevilik Edep ve Erkânı

Özet

Âşıkların yetiştikleri ortam, mensubu oldukları inanç sistemi ve şiirlerini icra ettikleri ortamlar şiirlerinin içeriğinin oluşmasında önemli olmuştur. Alevi inanç sistemi ve zâkirlik geleneği içerisinde yetişen Âşık Kul Semaî’nin şiirlerinin oluşmasında da yetiştiği ortamın etkileri açık bir şekilde görülmektedir. Küçük yaşlardan itibaren cemlere katılan ve Aleviliği hem yaşayarak hem de teorik olarak öğrenme fırsatı bulan Âşık Kul Semaî, şiirlerinde Muhammet-Ali, On İki İmam ve Ehlibeyt’e olan bağlılığını ve sevgisini dile getirirken Alevi geleneğine mensup taliplerin izlemesi gereken edep ve erkânın önemini de şiirlerinde vurgulamıştır.

Alevilik inancına göre; Hak yoluna giren kişinin geçmesi gereken belirli aşamalar ve uyması gereken birtakım kurallar vardır. Bu aşama ve kurallara ise edep ve erkân denilmektedir. Talip, kâmil insan olup Hakk’a ulaşabilmek için; bir mürşide bağlanmak, kendini bilmek, nefsinden arınmak ve dört kapı kırk makam aşamalarını sırasıyla geçmek zorundadır. Alevi-Bektaşi geleneğine mensup Âşık Kul Semaî de şiirlerinde, Alevilikte edep ve erkânın önemini belirtmiştir. Alevilik inancına göre; Allah’a ulaşıp onunla bütünleşmek için dört kapı kırk makamdan geçmek gerekir. Ayrıca talibin geçmesi gereken aşamaları belirten dört kapı kırk makam talibin kâmil insan olma mertebesine ulaşmasının temel şartıdır.

Semaî şiirlerinde şeriat, tarikat, marifet ve hakikat olarak adlandırılan dört kapı kırk makamın Hak yolunda ilerlemek isteyen talibin geçmesi gereken aşamalar olduğunu, bu aşamalardan hakkıyla geçen talibin ancak Allah yolunda ilerleyebileceğini ifade etmiştir. Ayrıca Semaî, Hak yoluna giren ve bu uğurda her şeyi göze alan talibin ancak bu aşamalardan geçerek kâmil insan olabileceğini vurgulamıştır. Alevilik inancına göre insanlar Allah’ın sırrına ancak kâmil insan olduklarında varabilirler. Bu nedenle Alevilik inanç sistemi içerisinde dört kapı kırk makamı geçmek oldukça önemlidir.