Tokat'ta Yaşayan Alevilerin Cem Ritüellerinde İcra Edilen Müzik Örnekleri

Özet

Tokat ve ilçeleri geleneksel halk müziklerini incelediğimizde yöreye has çalıp söyleme biçimi bulunmaktadır. Anadolu'nun diğer il ve ilçelerinde olduğu gibi Tokat'ta da farklı renkler yaşatılmakta, bu renkler inançların yaşatılmasında da kendini göstermektedir. Örneğin Reşadiye türkülerindeki çalıp söyleme özelliğini, cemlerde söylenen "ayet, beyit, semahlar"da da görmekteyiz. Yerel olarak "Fadik ağzı" olarak ifade edilen bu söyleme biçimi cemlerde de karşımıza çıkmaktadır.

Tokat, ilçe ve köylerinde yapmış olduğumuz araştırmalar sonucunda; yörede Alevi olarak bilinen ancak daha öze indiğimizde ise bölgeye has olan "Sıraç Alevileri-Hubyar'lılar" ın dışında Bektaşiler ve farklı illerden gelen Aleviler yaşamaktadır. Genelinde yapılan cem ritüelleri aynı gözükse de özde farklılıklar bulunmaktadır.

Büyük şehirlerde olduğu gibi Tokat ve ilçelerinde de cem ritüelleri benzerlik göstermekte, yolun devamlılığı konusunda hassasiyet gösteren Aleviler, cemlerdeki yerel seslendirme ve saz çalma konusunda aynı hassasiyetleri göstermemektedirler.

Örneğin; Tokat ilinde türküleri seslendirme biçimi genel olarak belli kalıplarda olmasına rağmen, bazı cem aşıkları ve bazı dedeler için önem arz etmemektedir. Halbuki kültürün devamlılığı ve yörenin kendine ait bu özellikler, orada yaşayan kültürel zenginliği ifade etmektedir. Örneğin Malatya Arguvan'da çalınıp söylenilen aynı beyit, Arapkir'de farklı, Aydın'da farklı, Sivas'ta, Maraş'ta, Tokat'ta farklı iken, günümüzde hemen hemen aynı söyleme biçimi ile karşımıza çıkmaktadır. İletişim araçlarının yaygınlığı, popüler kültürün baskın çıkması, insanlar üzerinde olumsuz etkiyi uyandırmaktadır.

Yörede türkülerin dışında insanlar yılın belli zamanlarında ibadet etmek amacıyla cem ritüelleri yaparlar. Yapılan bu cemlerin özelliklerine göre; cemin belli aşamasında görevli olan ve bu bölgede cem aşığı olarak adlandırılan kişi saz çalarak beyitler, duaz-ı imam, mihraçlama, pervaz, tevhid ve gönüller semahı çalar.

Bizim çalışma alanımız ise cem aşığının çalıp söylediği bu ezgileri tespit etmek, yörede çalınma biçimi ile ilgili araştırma yapmaktır.