Şah İsmail Hatayi Şiirlerine Dair

Özet

Çalışmada Alevi- Bektaşi inanç sistemindeki dilsel ve kültürel miras, özellikle de sözlü gelenekler ve nefesler incelenmektedir. İnceleme, Batı Avrupa’daki Sufi İslam merkezleriyle ilişkili olarak Alevi-Bektaşi inanç sisteminin teolojik ve tarihsel arka planını, sahada elde edilen verilerle açıklamaya yöneliktir.

1999 senesinde Trakya’da yapılan saha çalışmalarında derlenen nefesler vasıtasıyla Alevi-Bektaşi inanç sisteminin sözlü aktarım yoluyla canlılığını nasıl koruduğu ve zaman içerisinde değişimlere nasıl ev sahipliği yaptığını ortaya koymaktadır. Söz konusu nefeslerden yola çıkarak nefeslerdeki temel mesajın misafirperverlik, manevi bağlılık ve insanın ilahi güç karşısında sınırlılığını vurguladığı belirtilmiştir. Bunun yanı sıra, Türklerin İslamiyet öncesi kültürel öğerleri ile Macarların Hristiyanlık öncesi gelenekleri arasındaki benzerlikler de çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.

Dil bilimsel olarak nefeslerde kullanılan ifadeler ve kelimeler, Türkçenin tarihsel gelişimi ve Macarca ile olan etkileşimlerini yansıtmaktadır. Bilhassa da Türkçe kökenli kelimeler ve yapıların Macarcadaki izleri, bu etkileşiminlerin somut bir göstergesini oluşturmaktadır. Araştırmada, söz konusu olan Hatayi’nin nefeslerinde kullandığı Orta Türkçe, hem dönemin dil özelliklerini hem de İslamiyet öncesi Türk kültürüne dair unsurları içermektedir.

Alevi- Bektaşi inanç sistemi, Hatayi’nin nefeslerinde olduğu gibi teolojik ve dil bilimsel açıdan zengin bir miras sunmaktadır. Çalışma, bu inanç sisteminin tarihsel, edebî ve dilsel boyutlarına ışık tutarak kültürel mirasın korunmasına ve anlaşılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.