Velayetnamelerdeki Ezoterik (Batıni) Yolculuğun Ritüeller Bağlamında İncelenmesi: Semah, Kurban, Çerağ Uyarma Örnekleri

Özet

“Yol/yolculuk” kavramları; eyleme dayalı yapısı, muhakkak bir harekete tabi olması, ihtiva ettiği sürecin bilinmeyene, yeni deneyimlere ve tehlikelere açık olması bakımından oldukça zengin bir sembolik evrene sahiptir. Tüm bu özellikleri sebebiyle sözlü ve yazılı anlatılarda fiziki bir eylemden daha derin anlamlara gelecek şekilde kullanılan “yol/yolculuk”; arayış, keşif, mücadele, erginlenme, olgunlaşma, değişim, dönüşüm, tamamlanma temalarıyla birlikte kullanılmıştır. “Yol/yolculuk”; Alevi inanç sisteminin mitik ve tasavvufi anlam dünyasında yaratılan, insanın kutsal ile kurduğu ilişkiyi ve doğa karşısındaki konumunu sembolik bir dille anlatan menkabelerde/velâyetnâmelerde, bireyin kutsal ile temasını ve ruhsal tekâmülünü sembolize edecek şekilde yer alır. Bu sembolizmin velâyetnâmelerde karşımıza çıktığı en önemli düzlemlerden biri de ritüellerdir. Bu çalışmada Alevi inanç sistemi içerisinde önemli yere sahip kurban, semah ve çerağ uyarma ritüelleri velâyetnâmelerdeki görünümleriyle ezoterik yolculuk bağlamında tartışılacaktır. Diğer bir ifadeyle bireyin ezoterik yolculuğuna dair velâyetnâmelerdeki sembolik temsillerin Alevi cem ritüellerine nasıl yansıdığı ortaya konmaya çalışılacaktır. Bir inanç sistemi bağlamında yaratılan anlatılar incelenirken var olan ezoterik ve sembolik dilin çözümlenebilmesi; inanç sistemine dair tüm elementlerin, mit, ritüel ve icraların bir araya getirilerek incelenmesinden geçmektedir. Bu nedenle Alevi inanç sisteminin önemli yazılı kaynakları olan velâyetnâmeleri Alevi ritüelleriyle karşılaştırmalı olarak incelemenin hem söz konusu anlatı türü hem de Alevilik çalışmaları için önem arz edeceği düşünülmektedir. Çalışmada inanç sisteminin ortak mitik ve sembolik anlam dünyasını yansıttığı düşünülen Hacı Bektaş Veli, Otman Baba, Kaygusuz Abdal, Demir Baba velâyetnâmelerinden istifade edilmiştir.