Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmalarında Yöntem Problemi Etrafında Bazı Düşünceler

Özet

Son dönemlerde dikkat çekici biçimde yoğunlaştığı görülen Alevîlik-Bektaşîlik araştırmalarında karşılaşılan sorunların önemli bir kısmı, yöntem ve yaklaşım problemlerinden kaynaklanmaktadır. Yöntem problemi, her şeyden önce çalışılan konu, mesele ve sorunlarla ilgili olarak bilimsel anlamda doğru ve geçerli bilgiye ulaşabilme ve bu bilgileri doğru ve gerektiği biçimde analiz etme ve değerlendirebilme problemidir. Bu nedenle ciddi problemler yumağı içinde boğuşan Alevîlik-Bektaşîlik araştırmalarında bilimsel metodolojiyi önceleyen bir anlayış ile tarafsız bir yaklaşımı öne çıkarmak suretiyle ideolojik ve politik tutumlardan uzak durmak, olmazsa olmaz bir zorunluluktur. Ayrıca, konunun politik ya da ideolojik tartışmalara malzeme olmaktan kurtarılması için böyle bir yaklaşım, oldukça önemlidir. Aksi halde farklı birtakım etkenler ve ideolojik bakış açıları ile yapılan çalışmalar, konunun daha iyi anlaşılıp çözümlenmesini bir kenara bırakın, konuyu daha karmaşık ve içinden çıkılmaz bir duruma getirecektir.
Alevîlik-Bektaşîlik konusunun çok yönlü olduğunu unutmadan hareket etmek gerektiği de ortadadır; zira bu konu, sosyal bilimlerin konusu olduğu kadar, aynı zamanda ilahiyat bilimlerinin de konusudur. Bu yüzden tarihsel, dinî, siyasal, sosyolojik ve güncel boyutlara da sahiptir. Bu çerçevede önemli bir tarihsel derinliğe sahip olan konunun tarihsel arka planını bilmek, bu süreci sağlam bir biçimde çözümlemek ve bu süreçte ortaya çıkan pek çok etkeni dikkate almak, bize büyük avantajlar sağlayacaktır.
Bu makalede, ülkemizde yapılan Alevîlik-Bektaşîlik araştırmalarında genel hatlarıyla ortaya çıkan yöntemle ilgili problemler üzerinde durmaya ve bu problemler etrafında bazı düşünceler ortaya koyarak birtakım çözümler sunmaya çalışacağız. Bu çerçevede öncelikle literatürde karşılaşılan ana problemler ortaya konulacak, arkasından bu noktada üzerinde durulması gereken metodoloji merkezli ve konuyu daha iyi anlamaya yönelik öne çıkan araştırma alanları ve bu alanlara yönelik değişik yaklaşımlarla birlikte tartışmaların odağındaki isim olan Hacı Bektaş Velî üzerinde durulacaktır.