Lazkiye Sancak Teşkilatının Şekillenmesinde Cebel-i Nusayri Etkisi

Özet

Yapılan bu çalışma, Lazkiye`nin 1864 Vilayet Nizamnamesine müteakip aldığı idari konum üzerinedir. Kaza statüsünden sancak merkezine doğru yaşanan değişim ve bu kapsamda idari teşkilatın şekillenmesinde etkili olan nedenlere odaklanılmıştır. 1880 tarihinde sancak teşkilatının kurulmasıyla birlikte başlayan bu süreç, “kritik alanlardan” birisi olduğunu söyleyebileceğimiz Lazkiye bölgesinde, Osmanlı`nın denetim ve nüfuzunun sağlanması ve sürdürülmesini hedeflemekteydi. Osmanlı iktidarının, Tanzimat reformları kapsamında icra ettiği politikaya karşı, Lazkiye`nin doğu tarafında uzanan ve Cebel-i Nusayri denilen engebeli bölge ahalisinden Nusayrilerin muhalif tutumu öne çıkmıştır. Vergi ve askerlik vazifesinin bölgede icra edilmesiyle ilişkili isteksizlik ve buna karşı yaşanan direniş, bölgede ekseriyeti oluşturan bu ahali ile hükümet arasındaki gerilime vesile olmaktaydı.

Osmanlı iktidarının burada yaşanan muhalefetin önüne geçmek ve bölgedeki egemenlik şartlarını iyileştirmeye yönelik çabalar Lazkiye`de sancak teşkilatının oluşumunda etkili olmuştur. Dönemin Suriye valisi Mithat Paşa, sancağın kurulmasında etkin bir role sahip olduğu kadar, bu idareyi oluşturan kaza ve nahiye gibi alt birimlerin de oluşturulması yönündeki ayrıntıya ehemmiyet vermiştir. Bu doğrultuda olmak üzere, Lazkiye`deki geniş dağ bölgesine yayılan yerleşim birimlerinin kontrolü üzerinde daha etkili olacak idari çarelerin üretilip tatbik edilmesine çaba gösterilmiştir. Bunun neticesinde, dağ bölgesinde tek bir kaymakamlığın yeterli olamayacağı düşünülerek Markab ve Sahyun olmak üzere iki kazanın da teşkili gerekli görülmüştür. Trablusşam Sancağından ayrı bir sancak teşkilatının kurulmasıyla ortaya çıkan vaziyete göre Lazkiye mutasarrıflığı, Cebele`nin de buraya dahil edilmesiyle, dört kazadan oluşan bir yerel idare birimi oluşmuştur. Bunu, bilhassa nahiye merkezleri üzerine odaklanılacak ve bölgede inzibat şartlarını takviye edecek düzenlemelerle desteklenecek bir programın icrası takip edecekti. Sonraki yıllarda, dağ bölgesinde yeni bir kaymakamlığın daha kurulması planının yanı sıra, diğer idari düzenlemelerle askeri noktaların arttırılması ve bu minvalde yürütülmesi kararlaştırılan çalışmaların aynı maksatla ilişkili olduğu düşünülebilir.