Buyruk ve İmam Cafer Hz. Ali’nin Ezoterik Bilgisi

The Esoteric Knowledge of Ali

Özet

Aleviler arasında ‘Alevilik İslam’ın içinde mi yoksa dışanda mı?’ cihetinde Aleviliğe dair yapılan tartışmalar ilkesel bir soru olan kimlik üzerinden birleştirilebilir.

Yaşlı nesle mensup birçok Alevi dedesi bu soruya “Alevilik İslam’ın gerçek özüdür” şeklinde basit bir cevap verecektir. Alevilik, gizli bilgiye dayalı, Hz. Ali ve onun soyundan gelenler tarafından öğretilen ve buna candan inanmış cemaate miras bırakılan gerçek İslam’dır.

Bazı Alevi dede ve pirleri, sahip oldukları manevi makamlarını ve bununla ilintili olarak bilgilerini Hz. Ali’nin soyundan gelmelerine dayandırıp, keza Alevi dogmasının da İslam dininin ilk döneminde ortaya çıktığına inanmaktadırlar. Buyruk’larda, Alevi dogmasının Hz. Muhammed’e baştan beri samimi olarak inanan sahabelerle birlikte ortaya çıktığına ve sadece Hz. Ali’nin soyundan gelenlerin bu yazılı olarak düzenlenmiş lakin sözlü olarak dogmatik bilgiyi kullanmaya yetkili olduğuna dair belirgin işaretler vardır.

Bu değerlendirmeye karşı çıkan muhalif görüş ise, Aleviliğin köken olarak İslam’ın ilk dönemi ile münasebeti olmadığını belirtip, Aleviliğin ortaya çıkışını coğrafi olarak Arapça konuşan dünya ile ilişkilendirmeyi kategorik olarak reddetmektedirler. Bu esasa dayalı tartışmanın bir kimlik krizinin tezahürü olarak görülmesi sonuç olarak Aleviliğin gelişim tarihindeki sebeplerin araştırılmasını elzem kılar. Bu bağlamda metinsellik ve yazılı eserler arasındaki ilişki esas itibariyle önemli bir etken gibi görünüyor. Aleviler arasında yaygın bir şekilde Aleviliğin nakli temelllere dayalı olduğu fikri hakim olsa da, Alevilerin dini, sosyo- kültürel ve siyasi ilkelerini türettiği birçok yazılı eser bu nakli bilgilerin temelini oluşturur. Bugüne kadar içerik olarak ancak çok sınırlı bir analize tabi tutulan Buyruk ismi adı altında bilinen yazılı eserlere özellikle vurgu yapılması gerekir. Buyruklar, Hz. Muhammed ve Hz. Ali’nin Aleviliğin en önemli karakterleri olduğunu ve onları bu dinin kurucusu olarak gösteren özel bir anlatımın taşıyıcısıdır. Hz. Muhammed tarafından Hz. Ali’ye öğretilen gizli bilginin 12 İmam üzerinden aktarıldığı ve korunduğuna dair inanç sonuç itibariyle Aleviliğin yazılı ve sözlü geleneklerini yansıtır. Bu yazılı eserler Alevi geleneğinde sağlam bir yere sahip olsalar bile, 20. yüzyılın ortalarından itibaren önemlerini ve mevcudiyetlerini kaybetmiş görünüyorlar.

Bu çalışmada Buyrukların önemlerini yitirmelerinin sebebleri kısaca irdelenecek ve Hz. Ali’nin tasarrufunda bulunan gizli bilgiye dair anlatı betimlenecektir.