Alevilikte Başpirlik(Serçeşme) Geleneği

Özet

Alevilikte çok önemli bir gelenek, 1200 yıldır süregelmektedir. Bu gelenek,“İmamet Geleneği” dir. Hz. Ali İle başlayan İmamlık (İmamet) geleneği; Hz. Ali’nin öldürülmesinden sonra büyük oğlu Hz. Hasan’a geçti. O’nun da öldürülmesi üzerine, İmamlık, ikinci büyük oğlu Hz. Hüseyin’e geçti. Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit edilmesinden sonra İmamet, yaşamda kalan tek oğlu Zeynel Abidin’e geçti.

Seyyitler arasında İmamlık (İmamet) Geleneği) hep büyük oğuldan büyük oğula geçerek sürdü. İmam Hakka yürüyünce, yerine büyük oğlu geçti. Öbür kardeşler itirazsız büyük oğulun İmamlığına biat ettiler.

Bu gelenek bir kez şaştı, o nedenle Ali yandaşları ikiye bölündüler. İmam Cafer yaşamda iken büyük oğlu İsmail, kendisinden önce Hakka yürüdü. Daha sonra kendisi yerine “İmamet Makamı”na ikinci oğlu Musa Kâzım’ı vasiyet etti. Ancak Ali yandaşı önemli bir topluluk; “Geleneği bozmayalım, her ne kadar İmam Cafer’in büyük oğlu İsmail, babasından önce öldüyse de, evliydi ve Muhammet Matkum adında bir oğlu vardı. Çocuk da olsa İmamet onun hakkıdır.” diyerek, İsmail’in dolayısıyla oğlu Muhammet Matkum’un İmamlığını tanıdılar. Bunlara “İsmaililer” ve ya “7 İmamlılar” denir. Mısır’daki Fatimiler ve İran’daki Nizariler bunlardır. Onların son İmamları Ağa Han’dır.

Ali yandaşlarının (Ehli Beyt yandaşlarının) büyük çoğunluğu, İmam Cafer’in vasiyetine uyarak, İmam Musa Kâzım’ı tanıdılar. Şiiler ve Aleviler bu koldandır.

Hz. Muhammet ve Hz. Ali’nin soyundan gelen Seyyitler, Arap Dünyası’nda yaşayamaz duruma gelince, Türk Yurdu’na göç ettiler. Önemli bir bölümü orada Türklerle kaynaşıp, süreç içinde Türkleştiler. İmamet Geleneği de Türkleşerek Başpirlik (Serçeşme) Geleneği’ne dönüştü.

874 yılında İran / Horasan / Nişabur kentinde kurulan Başpirlik (Serçeşme) merkezi, 1220 yılındaki Moğol işgali sonrası Nişabur Dergâhı son Piri Pir İlyas aracılığı ile Anadolu’ ya Amasya / Çatköy’e taşındı. Pir İlyas ve üç oğlunun 1240 yılındaki “Babai İsyanı”nda asılmasından sonra; Başpirlik (Serçeşme) 2. büyük kol olan İbrahim Sani oğlu Hacı Bektaş Veli’ye geçti.