Saati's Alevism/ Bektashism Treatise

-Manuscript& Latin texts and Dictionaries-

Abstract

Bu çalışmada Saati'nin Alevilik/ Bektaşilik risalesi tahlil edilmiş, daha sonra risalenin çevirisi (Ek 1) ve iki sayfa aslı (Ek 2) makalenin sonuna ek olarak veril- miştir. Böylece risale dil, edebiyat, sosyoloji, felsefe ve ilahiyat alanlarında inceleme yapacak başka araştırmacılara sunulmuştur. Risale, Milli Kütüphane Yazmalar Ko- leksiyonu'nda Yz. A. 3195 numara ile yer almaktadır. Eserin dili Osmanlı Türkçesi olup, Hicri 1275 (Miladi 1858) yılında istinsah edilmiştir. Risalenin yazarı, birinci sayfasının baş kısmında yer alan "Hu" ile "Bi-İsmi Şdh-ı Yezddn" tabirleri arasındaki "Hdzd Kitabu Sdati-i Bektaşiyyi'l- Aleviyyi'l- Hüseyniyyi'l- Cdferi" ibaresine göre, Saati adlı bir müelliftir. Saati, Osmanlı Tezkire yazarlarından Hasan Çelebi'ye göre Anadolu'da, Beyani'ye göre Germiyan'da, Latifi'ye göre İstanbul'da, Aşık Çelebiye göre ise Bolvadin'de doğdu. Asıl adı Mehmed'dir. Saati, tefsir ve hadis sahalarında üstatlık derecesinde bir ilme sahip oldu. Diyar diyar gezip camilerde vaaz verdi. Hiciv ve hezel sahasında çok şiiri vardır. Firaki hakkında 1000 beyit yazmıştır. Saati'nin bu "Alevilik- Bektaşilik- Hüseynilik- Caferilik" Risalesi, Şeyh Ali Baba'nın bendesi, Musika-i Sultani'nin çerağı es-Seyyid Ahmed Tevfik tarafından 1858 yılında istinsah edilmiştir. İncelemeye tabi tuttuğumuz ve makalenin sonuna Osmanlı Türkçesi aslı ile birlikte yeni Türk harflerine çevirisini eklediğimiz risale, istinsah nüshadır. Söz ko- nusu nüsha, Milli Kütüphane'de "Eski Yazmalar" koleksiyonunda yer almakta olup, risalenin aslına ulaşılamamıştır. Eser, koyu kahverengi meşin bir cilt içerisinde, dış boyutları itibariyle 19,2 x 12,5 cm.(iç 16,5 x 10.0 cm) ölçülerindedir. Risale, suyolu filigranlı 14 yaprak olup, yazılı sayfalardaki numaralarına göre 27 sayfadır. Son say- fa dışındaki sayfalar 16 satır halinde rıka yazı ile yazılmıştır. Son sayfaya risalenin istinsah yazarı hakkında bir zeyl eklenmiştir. İstinsah müellifi tarafından "Alevilik- Bektaşilik- Hüseynilik- Caferilik" kitabı olarak tanımlanan risalede, İslam tarihinin panoramik bir görüntüsü içinde "Alevilikte Ali" tasvir edilmiştir.